Pierwsza pomoc

PIERWSZA POMOC

Jeżeli zauważysz osobę znajdującą się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jesteś świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości
i umiejętności masz obowiązek niezwłocznego i skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu, dzwoniąc pod numery 999 lub 112.

Ponadto zgodnie z art. 162 § 1 Kodeksu karnego: Kto człowiekowi znajdującemu się
w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Nie poniesiesz odpowiedzialności za ewentualne błędy popełnione w trakcie udzielania pomocy w sytuacji, jeśli kierowałeś się dobrą wolą. Nie popełnisz przestępstwa,
jeżeli nie udzielisz pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu
albo w warunkach, w których jest możliwa niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej (art. 162 § 2 Kodeksu karnego).

Sposób postępowania na miejscu zdarzenia

Nie zwlekaj z udzieleniem pierwszej pomocy, ponieważ często sekundy decydują o ludzkim życiu. Zachowaj spokój. Jeżeli nie wiesz, jak sobie poradzić, od razu wezwij pomoc.

Oceń sytuację

Zadbaj o własne bezpieczeństwo, bezpieczeństwo poszkodowanego oraz świadków zdarzenia.
Jeśli miejsce zdarzenia stanowi zagrożenie dla Ciebie lub nie możesz się odpowiednio zabezpieczyć, nie podchodź do poszkodowanego, lecz wezwij pomoc, dzwoniąc na podane niżej numery alarmowe.
Głośno wołaj o pomoc, aby zapewnić sobie wsparcie innych świadków zdarzenia.
Jeśli na podstawie obserwacji poszkodowanego stwierdzisz, że istnieje zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, wezwij wykwalifikowane służby ratunkowe, dzwoniąc pod numer alarmowy:

112 – numer alarmowy wspólny dla wszystkich służb,
999 – Pogotowie Ratunkowe,
998 – Straż Pożarna,
997 – Policja.

Oceń stan poszkodowanego

Jeżeli dysponujesz rękawiczkami z apteczki – załóż je, jeśli nie – asekuruj się np. dostępną folią, szczególnie w obecności krwi, staraj się unikać kontaktu z wydzielinami poszkodowanego.
Delikatnie potrząśnij poszkodowanego za ramiona.
Głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?”.

Jeśli poszkodowany jest przytomny, reaguje prawidłowo

Zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo.
Dowiedz się jak najwięcej o stanie jego zdrowia (co się stało, co mu dolega, na co choruje).
W razie konieczności wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Zawsze możesz otrzymać wsparcie dyspozytora medycznego – poinstruuje Cię, jak masz udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu.
Regularnie oceniaj stan poszkodowanego do chwili przybycia zespołu ratownictwa medycznego.

Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, nie reaguje

Głośno zawołaj o pomoc, bez oddalania się od poszkodowanego.
Usuń z dróg oddechowych widoczne ciała obce i zanieczyszczenia.
Udrożnij drogi oddechowe: odegnij głowę i wysuń żuchwę do przodu.
Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, abyś mógł jednocześnie usłyszeć, wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się klatka piersiowa poszkodowanego. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących prawidłowego oddechu działaj tak, jakby był nieprawidłowy.
Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo

Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (bocznej).
Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Regularnie oceniaj jego stan.

Jeśli poszkodowany oddycha nieprawidłowo (oddech rzadki i/lub nieregularny) lub oddech jest nieobecny

Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, lub poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED (automatycznego defibrylatora), jeśli jest dostępny. Pozostaw poszkodowanego tylko wtedy, gdy nie masz innej możliwości wezwania pomocy.
Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, tj. ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej poszkodowanego (dolna połowa mostka poszkodowanego), nadgarstek drugiej dłoni ułóż na grzbiecie pierwszej, spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nacisk nie będzie kierowany na żebra poszkodowanego, utrzymuj ramiona wyprostowane, uciskaj klatkę piersiową na głębokość ok 5 cm, ale nie więcej niż 6 cm.

Jeśli nie możesz lub nie chcesz wykonywać oddechów ratowniczych, możesz wykonywać tylko masaż zewnętrzny serca, uciskając klatkę piersiową z częstością co najmniej 100
i maksymalnie 120 uciśnięć na minutę. Zwiększy to powodzenie akcji ratunkowej wykonywanej przez wykwalifikowane służby, a tym samym szanse poszkodowanego na przeżycie.

Masaż zewnętrzny serca

Nie uciskaj górnej części brzucha ani dolnego końca mostka.
Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej z częstotliwością co najmniej 100/min. (nie przekraczając 120/min.).
Jeśli decydujesz się na połączenie uciskania klatki piersiowej z oddechami, to po 30 uciśnięciach klatki piersiowej ponownie udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.
Wykonaj 2 oddechy ratownicze, tj. zaciśnij nos poszkodowanego kciukiem i placem wskazującym, wdmuchuj powietrze do jego ust tak, aby powodować widoczne unoszenie się klatki piersiowej; dwa wdechy trwające nie dłużej niż 1s powinny następować bezpośrednio po sobie i trwać łącznie nie dłużej niż 5 sekund. Jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, użyj masek jednorazowych.
Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2.
Przerwij resuscytację krążeniowo-oddechową tylko wtedy, gdy poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać) albo gdy przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe lub gdy opadniesz z sił.

Jeśli poszkodowanym jest dziecko

Usuń z dróg oddechowych widoczne ciała obce i zanieczyszczenia.
Udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.
Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, aby móc jednocześnie wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się klatka piersiowa poszkodowanego.
Wykonaj najpierw 5 oddechów ratowniczych.
Rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 15 uciśnięć klatki piersiowej (ułóż nadgarstek jednej ręki w dolnej połowie mostka, unieś palce, aby upewnić się, że nie uciskasz żeber) i 2 oddechy ratownicze.
Jeśli nie masz przeszkolenia w udzielaniu pierwszej pomocy dzieciom, używaj sekwencji postępowania, jak u osób dorosłych, ponieważ jeśli nie podejmiesz żadnych działań, szansa na przeżycie dziecka będzie niewielka.
U małych dzieci wykonuj oddechy ratownicze, obejmując swoimi ustami jednocześnie nos i usta dziecka (jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, możesz użyć gazy lub innego materiału), uciskanie klatki piersiowej u niemowląt wykonuj opuszkami dwóch palców.

Pozycja bezpieczna (boczna)

Pozycję boczną stosuje się u poszkodowanych nieprzytomnych, ale oddychających prawidłowo. Pozycja bezpieczna powinna być stabilna, jak najbliższa ułożeniu na boku
z odgięciem głowy i brakiem ucisku na klatkę piersiową, aby nie utrudniać oddychania.
Nie wolno układać w tej pozycji ofiar wypadków lub innych osób, u których podejrzewany jest uraz kręgosłupa.

Aby ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, wykonaj następujące czynności:

jeśli poszkodowany nosi okulary – zdejmij je;
uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że leży na plecach i obie nogi ma wyprostowane;
rękę bliższą Tobie ułóż pod katem prostym w stosunku do ciała i zegnij w łokciu tak,
aby dłoń ręki była skierowana do góry;
dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj stroną grzbietową
przy bliższym tobie policzku poszkodowanego;
drugą ręką chwyć za dalszą nogę poszkodowanego (tuż powyżej kolana) i podciągnij ją
ku górze, nie odrywając stopy od podłoża;
złap dalszą rękę poszkodowanego w taki sposób, aby palce dłoni poszkodowanego przeplatały się z Twoimi;
przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą nogę tak,
aby poszkodowany obrócił się na bok w Twoim kierunku;
odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, aby poprawić drożność dróg oddechowych
i ułatwić oddychanie poszkodowanemu;
oceń oddech oraz monitoruj stan poszkodowanego.

Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED)

Jeżeli na miejscu zdarzenia dostępny jest AED, nie bój się go użyć. AED jest bezpieczny
i skuteczny także w Twoich rękach. Bez opóźnienia stosuj się do jego głosowych zaleceń. Standardowy automatyczny defibrylator zewnętrzny jest odpowiedni dla osób dorosłych
i dzieci powyżej 8 lat.
Upewnij się, że Ty, poszkodowany i pozostali świadkowie zdarzenia jesteście bezpieczni. Oceń stan poszkodowanego.

Jeśli poszkodowany nie reaguje i nie oddycha prawidłowo, poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED, jeśli jest dostępny. Prowadź resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze.

Jeżeli jesteś sam, a AED jest w pobliżu, rozpocznij od jego podłączenia.
Włącz go i naklej elektrody na odsłoniętą klatkę piersiową poszkodowanego.
Jeśli pomocy udziela więcej niż jedna osoba, prowadź resuscytację krążeniowo-oddechową podczas naklejania elektrod przez inną osobę.
Postępuj zgodnie z poleceniami głosowymi/wizualnymi AED bez opóźnienia.
Upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego, gdy AED przeprowadza analizę rytmu.
Jeżeli wyładowanie jest zalecane:

upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego,
naciśnij przycisk defibrylacji zgodnie z poleceniem,
po wyładowaniu natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową,
kontynuuj postępowanie zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi AED.

Jeżeli wyładowanie nie jest zalecane:

niezwłocznie rozpocznij resuscytację
krążeniowo-oddechową,
kontynuuj postępowanie zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi AED.

Postępuj zgodnie z poleceniami AED do chwili, gdy:

- poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać),
- przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe,
- opadniesz z sił.

Sposób udzielania pierwszej pomocy w wybranych nagłych wypadkach

Na każdym etapie udzielania pierwszej pomocy rozważ wezwanie zespołu ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Stłuczenie

Przyłóż zimny okład na stłuczone miejsce.
Stłuczoną kończynę unieruchom w pozycji, jaką wybierze sobie poszkodowany – takiej, która sprawia mu najmniejszy ból.
W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.
Jeśli zajdzie taka potrzeba, skonsultuj się z lekarzem.

Zranienie

Zatrzymaj krwotok z rany poprzez uciśnięcie miejsca krwawienia za pomocą jałowego opatrunku.
Oczyść ranę z ziemi i drobnych ciał obcych.
Umyj ranę wodą z mydłem, przemyj środkiem dezynfekującym.
Załóż jałowy opatrunek, zbliżając brzegi rany.
Zabandażuj ranę.
W razie potrzeby skonsultuj się z lekarzem (profilaktyka przeciwtężcowa).
Dużych przedmiotów znajdujących się w ciele nie usuwaj z rany; unieruchom je i pozostaw do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego.
Nie przenoś poszkodowanego.

Złamanie

Unieruchom kończynę.
Złamaną rękę podwieś na chuście lub bandażu.
Złamaną nogę połóż na deseczce i unieruchom bandażem lub stabilizuj mocując ją
do zdrowej nogi za pomocą bandaża.
Jeśli złamanie jest otwarte, opatrz ranę za pomocą jałowego opatrunku z gazy lub czystego ubrania; pamiętaj, aby nie wciskać do środka odłamków kostnych.
Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Zwichnięcie

Przyłóż zimny okład na zwichnięty staw.
Unieruchom w pozycji, jaką wybierze sobie poszkodowany.
W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.
Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Krwotok z rany

Jeżeli posiadasz jałowy opatrunek, załóż go na ranę, jeśli nie, wykorzystaj np. czyste ubranie.
Zastosuj miejscowy ucisk na ranę.
Unieś zranioną kończynę powyżej tułowia.
Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Omdlenie

Ułóż poszkodowanego na plecach z nogami uniesionymi wyżej niż tułów.
Zastosuj zimne okłady na głowę i szyję.
Jeżeli utrata świadomości lub splątanie (utrudniony kontakt słowny z poszkodowanym) przedłuża się, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Uraz kręgosłupa

Jeśli poszkodowany jest przytomny, ale podejrzewasz uraz kręgosłupa, nie ruszaj go.
Pozostaw go w pozycji zastanej, unikaj przenoszenia poszkodowanego.
Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Jeżeli zajdzie potrzeba przeniesienia chorego, możesz to zrobić tylko przy użyciu noszy lub szerokiej deski, nie zmieniając ułożenia ciała poszkodowanego.

Porażenie prądem

Nie dotykaj osoby porażonej prądem, zanim nie odłączysz źródła prądu.
Odłącz bezpieczniki (korki), wyjmij z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego,
które spowodowało porażenie.
Zabezpiecz siebie przed porażeniem (użyj do tego np. drewnianego kija, włóż gumowe rękawice).
Sprawdź stan poszkodowanego – czy jest przytomny, czy oddycha.
Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Jeśli poszkodowany nie oddycha prawidłowo, wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej,
2 oddechy ratownicze, kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze
w sekwencji 30:2 lub jedynie uciskanie klatki piersiowej z częstością 100 – 120/min.
Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ale oddycha prawidłowo, ułóż go w pozycji bezpiecznej.
Załóż opatrunek na oparzone miejsce.
Pozostań z poszkodowanym do czasu przybycia zespołu ratownictwa medycznego.

Oparzenia

Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij straż pożarną, dzwoniąc pod numer alarmowy 112
lub 998.
W przypadku oparzenia dróg oddechowych niezwłocznie wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.
Jeśli oparzona jest ręka, zdejmij biżuterię – zanim narastający obrzęk to uniemożliwi.
Ochładzaj oparzoną część ciała polewając ją czystą wodą o temperaturze ok. 20°C
od 10 do 20 minut.
Zabezpiecz oparzoną część ciała jałowym opatrunkiem.
W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.
W przypadku oparzeń chemicznych natychmiast usuń zanieczyszczone ubranie
(przed rozpoczęciem polewania wodą). Jeśli ubranie jest wtopione w ciało, nie zrywaj go, tylko wytnij ubranie wokół rany.
Jeśli oparzenie jest rozlegle, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Krwawienie z nosa

Posadź poszkodowanego z głową lekko pochyloną do przodu tak, aby nie połykał napływającej krwi.
Poszkodowany powinien oddychać ustami.
Na kark i czoło przyłóż zimy okład, np. ręcznik nasączony zimną wodą lub kostki lodu owinięte w materiał. Pamiętaj, aby co kilka minut wymieniać zimny okład.
Przyłóż do nosa gazik lub chusteczkę, uciśnij krwawiące nozdrze i utrzymuj ucisk przez ok 10 minut.
Jeśli krwotok z nosa jest silny, nie ustępuje po wykonaniu wymienionych czynności (trwa dłużej niż 15 – 20 minut) lub doszło do urazu głowy, szyi albo gdy występują zaburzenia świadomości, należy wezwać zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Ciało obce w drogach oddechowych

U dorosłego

Zachęcaj poszkodowanego do kaszlu.
Jeśli kaszel staje się nieefektywny, pochyl go do przodu i wykonaj do 5 energicznych uderzeń nadgarstkiem między łopatkami, stojąc za poszkodowanym.
Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, stań blisko za poszkodowanym, pochyl go do przodu, przyłóż swoje splecione ręce w okolice nadbrzusza i dynamicznie uciskaj do 5 razy jego nadbrzusze (w okolicy połowy odległości pomiędzy pępkiem a końcem mostka).
Jeśli te czynności nie spowodują usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia między łopatkami na przemian z uciśnięciami nadbrzusza.
Jeśli poszkodowany straci przytomność:

bezpiecznie ułóż go na ziemi,
wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w sekwencji 30:2 lub jedynie uciskanie klatki piersiowej z częstością 100 – 120/min.

U dziecka przytomnego

W przypadku nieefektywnego kaszlu wykonaj 5 uderzeń w okolicę między łopatkami.
Niemowlę ułóż głową w dół na własnym przedramieniu, następnie wykonaj 5 uderzeń między łopatkami.
Jeśli uderzenia między łopatkami są nieskuteczne, wykonaj uciśnięcia klatki piersiowej
u niemowląt, a u dzieci starszych – uciśnięcia nadbrzusza.
Kontynuuj powyższe czynności w sekwencji: 5 uderzeń między łopatkami, 5 uciśnięć nadbrzusza do momentu wydalenia ciała obcego.

U dziecka nieprzytomnego

Udrożnij drogi oddechowe, wykonaj 5 oddechów ratowniczych, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 15 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze.